20- نظام بانکی بدون ربا را شرح دهید؟ براساس قوانین اسلامی، هر نوع دریافت پول اضافی از وام گیرنده ربا تلقی می شود و حرام است. بر این اساس، مجلس شورای اسلامی در سال 1362 قانون عملیات بانکی بدون ربا را تصویب کرد و از سال 1363 آن را به اجرا درآورد. طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا، بانک های فعال در ایران اسلامی در قبال تسهیلات اعطایی به مشتریان حق دریافت هیچ گونه مبلغ نقدی یا جنسی را که از قبل تعیین شده باشد را ندارند.

این بانکها درآمد خود را از طریق سرمایه گذاری مستقیم در طرح های تولیدی و عمرانی کسب می کنند. علاوه بر این تحت یازده عقد اسلامی مجاز نیز می توانند به اشخاص تسهیلات مالی اعطا کنند و از این طریق به طور غیر مستقیم در سرمایه گذاری ها شرکت جویند. این عقود مجاز عبارتنداز

µ قرض الحسنه: قراردادی است که در آن یکی از طرفین قرارداد ( در این جا بانک ) مقدار معینی از مال خود را در زمان حال به دیگری ( در این جا مشتری بانک ) واگذار می کند. در مقابل، قرض گیرنده متعهد می شود که عین مال یا قیمت آن را در زمان معین بازپس دهد.

µ مضاربه: قراردادی است که به موجب آن، بانک سرمایه را تأمین می کند و طرف دیگر با آن به تجارت می پردازد. در نهایت، سود حاصل از سرمایه بین بانک و طرف دیگر تقسیم می شود.

µ مشارکت مدنی: قراردادی بازرگانی است که به موجب آن دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی ( از جمله بانک ) سرمایه های نقدی یا جنسی خود را به شکل مشاع و به منظور ایجاد سود درهم می آمیزند.

µ مشارکت حقوقی: قراردادی است که طی آن بانک قسمتی از سرمایه شرکت های سهمامی جدید را تأمین یا قسمتی از سهام شرکت های سهامی موجود را خریداری می کند و از این طریق در سود آنها شریک می شود.

µ فروش اقساطی: بانک ها بنا به تقاضای کتبی مشتریان خود، ماشین آلات و تأسیساتی را که عمر مفید آن ها بیش از یک سال است، خریداری می کنند و به صورت قسطی به مشتریان می فروشند.

µ معاملات سَلَف: بانک محصولات تولیدی آینده ی بنگاه ها را پیش خرید می کند.

µ اجاره به شرط تملیک: طبق این قرارداد، بانک مورد اجاره را تهیه می کند و در اختیار مشتری ( مستأجر ) قرار می دهد. در صورتی که مستأجر به تعهدات خود عمل کند و اقساط خود را تأدیه نماید، در پایان مدت اجاره، مالک عین مالِ مورد اجاره می شود.

µ جعاله: طبق قرارداد، کارفرما تعهد می کند در قبال عمل مشخص کارگزار یا عامل، اجرت معینی به او بپردازد.

µ مزارعه: طبق این قرارداد، بانک زمین مشخصی برای مدت معین در اختیار طرف دیگر قرار می دهد تا در آن کشاورزی کند. در نهایت، سود حاصل بین دو طرف تقسیم می شود.

µ مساقات: قراردادی است میان صاحب باغ و دیگری که به ازای دریافت مقداری از محصول، کار نگهداری از باغ و برداشت را انجام می دهد.

µ خرید دین: طبق این قرارداد، بانک ها می توانند اسناد و اوراق تجاری متعلق به واحدهای تولیدی، بازرگانی و خدماتی را تنزیل کنند.

21- تعریف بانک مرکزی: بانک مرکزی با ایجاد سیستم خاص کنترل، سیاست های خود را از طریق سیاست های پولی متناسب با شرایط اقتصادی کشور اعمال می کند و بانک ها را در جهت ارائه ی خدمت و هماهنگی با اقتصاد به فعالیت وامی دارد. این بانک مسؤلیت کنترل شبکه ی بانکی و اداره ی سیاست پولی را با هدف حفظ ثبات پولی کشور بر عهده دارد.

22- وظایف بانک مرکزی عبارتند از:

à  انتشار اسکناس و تنظیم حجم پول در گردش

à  نگهداری فلزات گرانبها و ارزهای متعلق به دولت

à  نگهداری ذخایر قانونی و موجودی نقدی بانک های تجاری

à  ایجاد امکانات اعتباری برای بانک های تجاری

à  انجام دادن عملیات تصفیه حساب بین بانک ها

à  صندوق داری، نمایندگی مالی و انجام دادن عملیات بانکی دولت

à  اجرای سیاست پولی و کنترل حجم اعتبارات

23- بانک های تجاری در ایران عبارتند از:

1) بانک ملی ایران

2) بانک سپه

3) بانک رفاه کارگران

4) بانک صادرات ایران

5) بانک تجارت

6) بانک ملت

24- بانک های تخصصی در ایران عبارتند از:

1) بانک مسکن

2) بانک کشاورزی

3) بانک توسعه ی صادرات ایران[1]

4) بانک صنعت و معدن[2]

25- بازار بورس را تعریف کنید؟ به طور کلی، به مکانی که کار قیمت گذاری و خرید و فروش برخی از کالا ها و اوراق بهادار در آن جا انجام می گیرد « بازار بورس » می گویند.

26- بازار بورس اوراق بهادار را تعریف کنید؟ به بازار رسمی و دائمی که در محلی معین تشکیل می شود و در آن اوراق بهادار مورد معامله قرار می گیرند، « بازار بورس اوراق بهادار » گفته می شود.

27- تأثیرات بازار بورس بر اقتصاد جامعه عبارتنداز:

” از طریق جذب و به کار انداختن سرمایه های راکد، حجم سرمایه گذاری را در جامعه بالا می برد.

” بین عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان سرمایه ارتباط برقرار می کند و معاملات بازار سرمایه را تنظیم می کند.

” با قیمت گذاری سهام و اوراق بهادار تا حدودی از نوسان شدید قیمت ها جلوگیری می کند.

” با تشویق مردم به پس انداز و به کارگیری پس اندازها در فعالیت های مفید اقتصادی در کاهش نرخ تورم مؤثر است.

” بورس و فعالیت های مربوط به آن سرمایه های لازم را برای اجرای پروژه های دولتی و خصوصی فراهم می آورد.

28- بازار بورس در ایران را شرح دهید؟ اگرچه اندیشه ی ایجاد بازار بورس در ایران به سال 1315 شمسی برمی گردد اما قانون بورس اوراق بهادار تهران در سال 1345 تصویب شد. براساس این قانون بانک مرکزی موظف شد تا برای شروع کار مؤسسه ی بورس و تهیه ی آیین نامه های اجرایی آن اقدام کند.

بورس اوراق بهادار تهران در سال 1346 با عرضه ی سهام بانک توسعه ی صنعتی شروع به کار کرد و تا سال 1357 تعداد 102 شرکت به عضویت آن درآمدند.

در سال 1357 به علت ملی شدن بسیاری از شرکت ها، بورس تهران با رکود رویه رو شد و قیمت سهام به شدت سقوط کرد.

در سال 1368، با واگذاری سهام کارخانه ها به عموم مردم مجدداً بازار بورس تهران فعال شد.

29- منظور از اوراق بهادار چیست؟ منظور از اوراق بهادار، اوراقی است که برای تأمین منابع مالی صادر می شود و به چهار دسته ی کلی تقسیم می گردد:

à  اوراق سهام: سهم[3] ورقه ی قابل معامله ای است که بر روی آن اطلاعاتی شامل: میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب سهم در یک شرکت سهامی درج شده است.

à  اوراق قرضه: اوراق قرضه سندی است که طبق آن صادر کننده به خریدار بدهکار می شود. این سند دارای سررسید است و مبلغ آن در زمان سررسید به وسیله ی صادر کننده پرداخت می شود. این اوراق دارای کوپن بهره هستند و بهره آنها در فواصل زمانی معین توسط بانکی که نمایندگی صدور اوراق را دارد، پرداخت می شود. از نظر سر رسید، اوراق قرضه به سه دسته ی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تقسیم می شوند. سر رسید اوراق کوتاه مدت بین 1 تا 5 سال، سررسید اوراق میان مدت بین 5 تا 10 سال و سر رسید اوراق بلندت مدت معمولاً بیش از 10 سال است.

à  اسناد خزانه: اسناد خزانه اوراق بهادار کوتاه مدتی هستند که توسط دولت صادر می شوند. سررسید این اسناد سه ماهه، شش ماهه و یک ساله است. اسناد خزانه کوپن بهره ندارند و در زمان فروش، دولت آنها را ارزانتر از مبلغ اسمی به خریداران می فروشد. مهم ترین ویژگی اسناد خزانه بدون خطر ( بدون ریسک ) بودن آنهاست.

à  اوراق مشارکت: اوراق مشارکت اوراق بهاداری است که با مجوز بانک مرکزی برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح های سودآور تولیدی و خدماتی ( به استثنای بازرگانی ) در چارچوب عقد مشارکت مدنی، توسط سازمان مجری منتشر می شود. دولت، شهرداری ها و شرکت های خصوصی و دولتی به منظور تأمین اعتبار طرح های عمرانی در کشور اوراق مشارکت منتشر می کنند. در هر ورقه ی مشارکت، میزان سهم دارنده ی آن مشخص شده است. تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه این است که در اوراق مشارکت وجوه دریافتی حتماً باید در طرح های مشخص عمرانی، تولیدی یا خدماتی به کار گرفته شود اما اوراق قرضه برای وام گیرنده محدودیت خاصی وجود ندارد.

30- سهام منتشر شده توسط شرکت ها انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

Ø    سهام عادی: دارندگان این نوع سهام – که به آن اوراق سهام معمولی نیز گفته می شود – با سهم مساوی از حقوق و امتیازات واحدی برخوردارند. اکثریت سهام شرکت ها به صورت سهام عادی است. و به همین دلیل، معمولاً صاحبان این نوع سهام کنترل مدیریت شرکت ها را به عهده دارند.

Ø    سهام ممتاز: سهام ممتاز سهامی هستند که از نظر دریافت سود پیش از سهام عادی قرار می گیرند. این نوع سهام دارای بهره ی از قبل تعیین شده هستند و شرکت ها طبق قرار داد موظفند سود حاصل را قبل از دارندگان سهام عادی، به صاحبان سهام ممتاز پرداخت کنند.

Ø    سهام مؤسس: سهام مؤسس سهامی است که در ازای زحمات مؤسسان پس از تصویب مجمع عمومی به آن ها داده می شود. دارندگان این نوع سهام در اداره ی امور شرکت حقی ندارند و فقط پس از پرداخت سود سهام، بهره ای به آن ها تعلق می گیرد.

Ø    سهام با حق چند رأی: سهام با حق چند رأی، سهامی است که حق رأی آن بیش از سهام عادی است و در مجامع عمومی شرکت، هر قطعه ی آن بیش از یک رأی دارد.

31- شرکت سهامی چیست؟ شرکت سهامی شرکتی است که برای انجام امور تجاری از چند نفر یا عده ی زیادی تشکیل می شود و سرمایه آن متشکل از سهام هم ارزش است. سهام این گونه شرکت ها معمولاً در بازار بورس به فروش می رسد و افراد با خرید سهام در سود و زیان شرکت سهیم می شوند.

31- شرکت های سهامی به دو نوع ذیل تقسیم می شوند:

à  شرکت سهامی عام: شرکت سهامی عام شرکتی است که مؤسسان آن، قسمتی از سرمایه ی شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می کنند. در این نوع شرکت ها، صاحبان سهام می توانند سهام خود را بفروشند و در واقع مالکیت خود را به دیگری منتقل کنند.

à  شرکت سهامی خاص: شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه ی آن در موقع تأسیس ، توسط مؤسسان تأمین شده است.

 ادامه مطلب در بخش سوم